حل وفصل اختلافات درحقوق بین الملل فضا

حقوق بین الملل فضا به عنوان مجموعه مقررات سازمان دهنده فعالیتهای بشری در فضای ماورای جو در سالهای اخیر و در اثر افزایش اکتشافات و استفاده از امکانات تکنولوژیک و تجاری فضا در کانون توجهات محافل حقوقی قرار گرفته است. در این میان ، ورود سازمانهای بین المللی ، شرکتهای خصوصی و حتی افراد حقیقی به عرصه استفاده های تجاری از فضا به نحو فزاینده ای بر تعداد بازیگران فعالیتهای فضایی و به تبع آن بر پیچیدگی روابط آنها افزوده است. حقوق بین الملل فضا در مواجهه با تغییرات جدید در عرصه استفاده های صلح آمیز از فضای ماورای جو با چالشهای جدیدی روبرو شده است زیرا کنوانسیونها و معاهدات مربوط به حقوق فضای ماورای جو نتیجه روابط سیاسی و امکانات تکنولوژیک دهه های 60 و 70 قرن گذشته است و با نیازهای امروز مطابقت ندارد. در این راستا فقدان یک مکانیسم دائمی برای حل و فصل اختلافات برخواسته از حقوق فضا مشکلات عدیده ای را در راستای هموار سازی زیر ساختهای حقوقی برای پیشرفت حقوق فضا و کارامد سازی آن برای پاسخگویی به نیازهای قرن بیست و یکمی بشر در زمینه فعالیتهای فضایی پدید آورده است. نکته اینجاست که مکانیسم پیشنهادی برای حل و فصل اختلافات برای آنکه بتواند با ویژگیهای خاص اختلافات فضایی هماهنگ باشد باید از شیوه های نوین و منعطف برای حل و فصل اختلافات بهره بگیرد تا در عین حال بتواند دعاوی ارجاعی را سریع ، کم هزینه و بصورت قطعی حل وفصل کند. براین اساس شیوه های جایگزین حل و فصل اختلافات مانند : داوری ، میانجی گری ،مذاکره و غیره در کانون توجهات این تحقیق قرار گرفته اند و معایب و مزایای هر یک در ارتباط با طبیعت اختلافات در چارچوب حقوق فضا به بحث و بررسی گذارده شده است. در نهایت و پس از مطالعه انواع مختلف مکانیسمهای حل اختلافات، طرح دادگاه فراگیر به عنوان مناسب ترین ساختار برای تأسیس یک نهاد دائمی برای حل و فصل اختلافات پیشنهاد شده است. دادگاه فراگیر مجموعه ای است که از مکانیسم های مجزا و متفاوت برای رسیدگی به پرونده های ارجاع شده برخوردار است بدین معنی که هر پرونده با توجه به ویژگی ها، مختصات و پیچیدگی های موجود در قالب متناسب ترین شیوه حل و فصل اختلاف مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. در ادامه علاوه بر تشریح مشخصات ساختاری ، نمای کلی پیشنهاد ی برای نحوه رسیدگی به اختلافات ارجاعی و شیوه گزینش مکانیسم مناسب برای رسیدگی به اختلاف در قالب دادگاه فراگیر، ارائه شده است. واژگان کلیدی: حقوق فضا، حل و فصل اختلافات، مکانیزم، دادگاه فراگیر